Trong bối cảnh nền âm nhạc Việt Nam đang dần hồi phục sau đại dịch COVID-19, Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả Âm nhạc Việt Nam (VCPMC) đã ghi nhận số tiền thu từ bản quyền lên tới hơn 344 tỷ đồng. Tuy nhiên, bên cạnh thành công này lại tồn tại nhiều bất cập liên quan đến việc thực hiện quyền tác giả trong môi trường số.
Vi phạm bản quyền diễn ra ở quy mô lớn
Thống kê cho thấy hai chuỗi chương trình nổi bật, “Mây lang thang” và “Lululola”, đã gây chấn động vì vi phạm quyền tác giả nghiêm trọng. Cụ thể, chuỗi “Mây lang thang” có hơn 300 chương trình không thanh toán tiền tác quyền theo quy định, trong khi “Lululola” cũng không kém cạnh với hơn 200 chương trình tương tự. Điều này đặt ra dấu hỏi về trách nhiệm của các nhà tổ chức trong việc tuân thủ luật pháp.
Sự phát triển mạnh mẽ của các chuỗi chương trình
Hai chuỗi chương trình này chỉ mới xuất hiện nhưng đã nhanh chóng chiếm được cảm tình của khán giả nhờ nội dung trẻ trung và phong phú. Với cách thức tổ chức sáng tạo và hợp thời, chúng đã tạo nên những thương hiệu ấn tượng trong lĩnh vực biểu diễn. Nhiều chương trình sẵn sàng trả mức thù lao cao cho nghệ sĩ, đôi khi lên tới nửa tỷ đồng cho một đêm diễn. Tuy nhiên, điều đáng nói là sự thiếu trách nhiệm trong việc thực hiện nghĩa vụ tác quyền.
Nguyên nhân vi phạm
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng vi phạm bản quyền mang tính hệ thống là do chưa có khung quy chuẩn cấp phép rõ ràng cho các chương trình biểu diễn nhỏ. Theo quy định hiện hành, các đơn vị tổ chức muốn xin cấp phép cho chương trình biểu diễn phải gửi kèm danh sách nhạc mục và chứng từ hợp lệ chứng minh đã hoàn thành nghĩa vụ tác quyền. Những tài liệu này thường bao gồm hóa đơn nộp tiền cho VCPMC hoặc các tổ chức được ủy quyền khai thác quyền tác giả.
Tuy nhiên, quy trình này lại không khả thi đối với các sự kiện diễn ra thường xuyên tại các tụ điểm nhỏ như phòng trà hay quán bar, nơi nghệ sĩ có thể biểu diễn ngẫu hứng mà không cần thông báo trước. Kẽ hở trong quy định này đã dẫn đến tình trạng biểu diễn tùy tiện, làm gia tăng vi phạm quyền tác giả.
Giải pháp cho vấn đề
Để khắc phục tình trạng trên, cần thiết phải có biện pháp thắt chặt quy trình cấp phép cho các tụ điểm biểu diễn. Một gợi ý là tiến hành cấp phép theo quý, ví dụ như với chuỗi “Mây lang thang”. Đơn vị quản lý có thể yêu cầu tổ chức ký quỹ cam kết với VCPMC để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ tác quyền. Cuối mỗi quý, các bên sẽ đối soát các tác phẩm thuộc diện thu phí và cấn trừ vào khoản ký quỹ đó.
Việc thiết lập quy chuẩn này không chỉ nhằm giải quyết vấn đề vi phạm bản quyền trong quá khứ mà còn ngăn chặn tình trạng tương tự xảy ra trong tương lai. Nếu không hành động ngay, số lượng đơn vị vi phạm có thể gia tăng đáng kể.
Tóm lại
Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả Âm nhạc Việt Nam đã thu về một khoản tiền đáng kể từ bản quyền, nhưng vi phạm trong lĩnh vực bản quyền âm nhạc vẫn diễn ra rất phổ biến. Để bảo vệ quyền lợi của các tác giả và nghệ sĩ, các cơ quan chức năng cần nhanh chóng xây dựng quy chuẩn rõ ràng cho việc cấp phép các chương trình biểu diễn, tránh tình trạng vi phạm kéo dài không có hồi kết.